De mossige stem des Oordeels

...de eeuwige terugkeer van een perverse symmetrie...

‘Het oordeel’ - de heropstandingsplant, waarvan de bekendste de Roos van Jericho is. vernoemd naar de stad met de instortende muren toen die door Mozes en zijn trawantenleger zevenmaal werd omlopen.

Het verhaal is dat het Joodse volk in slavenarbeid voor de farao werkte, op miraculeuze wijze als leger wist ontsnappen, veertig jaar lang door de woestijn liep en plots met een leger en een ark des verbonds in de gelederen het heilige land op kwam eisen waarbij God de stadsmuren met de grond gelijk maakte. Ook destijds was de uitverkorenheid al enorm, zeg maar.

Engels mos groeit helemaal niet in Engeland, maar wel in allerlei tropische gebieden.
Vorige week ontmoette ik Kees van der Pijl. Weinig mensen in Nederland die zoveel zinnigs te melden hebben:

De middelste man is erg religieus en ook nog eens ‘financieel expert’, zo lees ik, een beetje de religie van onze tijd natuurlijk, dat je je daarin zou kunnen specialiseren. Diep overtuigd dat we in de eindtijd zitten. Ja, dan vuur je nogal eens snel je nucleaire arsenaal af.

Het Laatste Oordeel, dus, uiteraard met de voiceover van Attenburrough. Die Ewige Wiederkehr des Gleichens als een soort perverse symmetriewet.

Bij een oordeel hoort natuurlijk ook altijd het idee van symmetrie. Daarop is onze rechtspraak ook gebaseerd: gelijke monniken, gelijke kappen.

In het Rider-Waite dek zie je in Het laatste oordeel zes naakte mensen uit het graf opstaan nadat een engel op de trompet blaast:

De hele familie mag weer opstaan, zeg maar. Dat geeft eigenlijk toch niet zo heel erg dat idee dat je bij de uitverkorenen zou moeten zitten, want dan zou je de enige zijn die uit het graf opstond.

Bij Veronique is het minder een familiegebeuren, en heb je meer het idee van een Adam en Eva die eeuwig de grond onder de voeten uitgeschoven krijgen, om weer te vallen en weer op te staan, zoals het heropstandingsplanten betaamt.

De vlag van Sint-Joris is een rood kruis op een witte achtergrond. Het is historisch verbonden met Sint-Joris, die wordt erkend als een christelijke martelaar en de patroonheilige van Engeland, naast andere plaatsen. De vlag is tegenwoordig vooral bekend als de nationale vlag van Engeland.

Engels mos is waarschijnlijk de waardplant van Euptychia attenboroughi, de zwart-geoogde satyrmot. Dit alles moet opgelezen worden met een mossige stem die zichzelf overleefd.

Maar Sint Joris, dat was toch ook de man die de draak doodstak? Zijn de doden in het christelijke eigenlijk te bevechten draken? In de Rider-Waite werd het tenminste al wat gezelliger, met de familieopstanding. In Veronique Hogervorst Vlindertarot is de draak toch eerder God zelf.

En het graf is er vervangen met, hoe kan het ook anders in een vlindertarot, een cocon. De angst voor de dood die in het cartesisch dualisme van de Rider-Wait kaart zit vervat: Sint Joris die de doodsdraak gaat bevechten - die is hier vervangen met cocoonend leven, het manna uit de hemel vangende, wachtend op het breken.
Dat is veel eerder een heropstanding die je in de natuur gewoon waar kunt nemen.

Wat ook een interessant associatie is (als dichter word je geacht associatiespecialist te zijn) - De befaamde Kop van Jut als letterlijke basis van het woord ‘Judgement’

De Kop van Jut

De "Kop van Jut" verwijst naar een attractie op kermissen waarbij mensen met een hamer op een platform slaan om een bel te luiden, vaak door een figuur die symbool staat voor straf of wraak. Het beeld van de "kop" die als zondebok fungeert, associeert sterk met oordeel en veroordeling. Iemand die de "Kop van Jut" is, krijgt de klappen, net zoals iemand die onder een oordeel valt.

Interessant genoeg zijn in het Oudnederlands woorden zoals "jutten" (ophitsen) mogelijk gerelateerd aan deze figuur, wat suggereert dat de Kop van Jut iemand is die opgehitst wordt of gedwongen wordt een zondebok te zijn. In termen van gerechtigheid benadrukt dit hoe mensen soms door de maatschappij gedwongen worden om de last van het oordeel te dragen.

Harris-Crowley deck

In het Harris-Crowley deck heet de kaart ‘The Aeon’ en daar zien je ook dat cocooning sterk terugkomen in de symboliek:

In tegenstelling tot de Rider Waite tarot staat in deze kaart vuur centraal, en de Hebreeuwse letter Shin, die zowel vuur als ook tand betekent, de tand des tijds. In de druppel van de letter zien we drie aanbiddende figuren cocoonen.

Door de kaart elementair diametraal de tegenhanger te maken van de Rider Waite deck poogde Crowley om zijn geloof dat zijn revelaties ‘de wereld hadden vernietigd met vuur’ luister bij te zetten. Met zijn thelema poogde hij symbolisch weer helemaal terug te keren naar het Egyptische pantheon, wat goed paste bij de tijd waarin hij leefde, toen er inderdaad een soort Egypte revival gaande was.

Ergens is deze kaart minder kolonistisch dan de Rider Waite, hoewel ook dat Egyptologie natuurlijk een wetenschappelijk verlengstuk van kolonistische roofzucht was. Het monotheisme dat via roemscocooning de biologie narreert is ook wel via de deels-ready-made van mijn gedicht impliciet. De Nar (rator) die steeds wedergeboorte krijgt in de natuur.

Ik vind de balans in Veronique’s Vlindertarot wat aangenamer: bij hergeboorte denk je toch eerder aan water (Nun, de Dood) maar ook het vuur is in haar kaart in gele vorm aanwezig, met satyrfluiten in plaats van trompetten.

Martijn Benders, 04-10-2024