Kapitalisme heeft geen geheime dienst nodig

...een reactie op Arjen Wezenberg...

(English version on my weblog)

Beste Arden,

Howrina wou je een laatste groet geven.

Eerlijk gezegd snap ik niet waarom je me schrijft dat je mijn stukken heel sterk vindt, tot ik ‘op de summit reactionair naar muggen begin grijpen’. Ten eerste schrijf ik je dit al omdat ik slechts één van de twee muggen wist te grijpen die me uit slaap wisten jennen, maar ik begrijp oprecht niet wat er reactionair aan mijn stuk zou zijn: het lijkt erop dat je het idee hebt dat ik Wittgenstein een zekere schuld toebedeel voor het nazisme, alsof ik met een soort moraalwerkje bezig ben hier. Maar dat was de crux van mijn stuk helemaal niet. Ik beweer enkel dat Wittgensteins werk veel dichter tegen de ‘geest’ van het nazisme aanleunt, die precies legitimiteit ontleende aan dat idee van ijskoude spitzenforschung: moedwillig onderbelicht aan WWII bleven de gigantische hoeveelheden farmaceutische speed die de werkelijke reden vormden dat de Duitsers zo effectief oorlog konden voeren. Ze waren gedrogeerd, net als Hitler zelf, het meest gedrogeerde ambtenaartje uit de wereldgeschiedenis die wel zesentwintig verschillende substanties gebruikte op aanraden van zijn ongetwijfeld briljante geneesheer - de man trilde bijna elk beeld uit. Hij stond zo stijf van de drugs dat die stijfheid zelve in een groet wist te manifesteren.

Nee, natuurlijk had Wittgenstein geen ‘schuld’ aan WWII. Maar dat had Heidegger ook nauwelijks, als je het over schuld wilt hebben kun je beter kijken wie die ellende wist te sponsoren, want deze ‘tegenkracht tegen de bolsjewieken in Europa’ werd van overzee door wat jij kapitalisten noemt gefinancierd, waarna ze na de oorlog een flink deel van de nazi’s middels operatie Paperclip wegsmokkelden, opnieuw met dezelfde spitzenforschung in het achterhoofd.

Misschien zou je kunnen overwegen dat het woord ‘kapitalisme’ de zwijnerij legitimeert. Immers, het is nu een stroming, je kent er een betrekkelijk schone intellectuele capaciteit aan toe. Maar is dit echt ‘kapitalisme’, eerder een soort dynasty van Bushes en Trumps en Clintons. Het lijkt met die troonopvolging erin verwerkt meer op een pervers soort Habsburger constructie. Combineer dat met het feit dat het de grootste genocidefabriek uit de geschiedenis van de mensheid is en het woord ‘Kapitalisme’ is al snel een veel te schoon en helder woord voor dit fenomeen. Ik kan Russell best volgen, daar niet van, natuurlijk, Deus ex Machina, de geest in het kapitalisme, het is een cult, de gedachtes volgen elkaar op. Maar ik meen dus dat je hen door kapitalisten te noemen een plezier doet.

Nee, de vraag is niet of Wittgenstein enige schuld richting het nazisme zou hebben, de vraag is waarom juist deze psychotische schoolmeester tot een links boegbeeld wist uit te groeien: die vraag behandelde ik en vind ik interessant, vanuit een antropologische invalshoek.

Het idee dat hij had om op een lagere school kinderen hogere wiskunde bij te brengen, wat is dat in hemelsnaam voor pedagogisch frustratenproject? En dat hij mensen bewusteloos ramt met zijn vuisten als dat niet lukt, arme kinderen uit boerenfamilies, terwijl hij zelf in het geld zwemt, en de justitie zoals je zelf al schrijft weet te ontkomen dankzij zijn kapitaal. En inderdaad, Josef Haidbauer had aan de vooravond van het in een coma worden geslagen door deze gefrustreerde figuur net zijn vader verloren.

Waarom maak je zo iemand tot een soort heilige? De heilige gek, in dit geval. Dat hele proces heeft helemaal niets met zijn werk te maken, zo dunkt me. Zelf beschouw ik het niet eens als filosofie. Als je ruim dertig jaar na Nietzsche zo tiranniek met ‘feiten’ denkt te kunnen smijten, heb je weinig benul van enige filosofische bergketen. Nee, de vraag is: waarom deze man?

En met die bergketen zijn we natuurlijk in een rondje terug bij mijn laatste gecensureerde dichtbundel, Het zijn maar Bergen, en de grafieken die in de bundel tot bergen wisten uitgroeien zijn uiteraard de befaamde coronagrafieken, die uit het album Unknown Pleasures al hun ultieme vorm vonden van zowel berg als grafiek en dus ook geluidsgolf. De dichter toont zich geobsedeerd met deze grafieken, en zij groeien al waaierend uit tot gedichten en muziek.

Dat concept begrijpen ze bij het Letterenfonds niet. Mijn vorige plannetje had ook al negatieve invloed op mijn rondkomen, en ondanks het feit dat ik van dat slechte plan een bundel heb weten fabriceren die door lezers als Anneke Brassinga als een positieve, omhooggaande lijn werd benoemd, was het, hoe verrassend, opnieuw het plannetje van mijnheer Benders dat niet deugde, terwijl hij toch overduidelijk gedemonstreerd heeft dat hij van slechte plannetjes (was het overigens niet) een goede bundel weet te maken.

Nee, dit is allemaal enkel een vorm van pestgedrag en politieke manipulatie. We zullen zien of ze ermee weg zullen komen, de zaak is nog onder de rechter. Ook op mij voel ik voortdurend die projectie van ‘gekheid’, bijvoorbeeld in de bewoordingen van de Letterenfondslezers van mijn boek De Eeuwige Ontgroening die overloopt van het Geheime Dienst jargon: het boek zou door een eenling zijn geschreven, er zouden ‘conspiracy theories’ in staan, en de conclusie luidt dat het ‘slechts in psychologisch opzicht een interessant boek is en niet literair’. De eenling is gek, wat een gevatheid!

Bij deze Amsterdamse succesnummers is het dus kennelijk van groot belang dat er meerdere soorten gekheid bestaan: de eerste, waar deze psychopathische schoolmeester van kon genieten, ja, dat was ‘onze gekheid’, de gekheid van het ‘genie’. Maar daarnaast heb je nog een ander soort gek, en daar val ik dan klaarblijkelijk onder. Dat het leesrapport liet doorschemeren dat ten minste een van de drie lezers een fervent kenner van mijn weblog is, want hij wist te melden dat de meeste artikelen al op mijn weblog waren verschenen terwijl ik die lang terug al had gewist: het is een fascinerend stuk inkijk in de mechanismes die in die kwaliteitskeuken een rol spelen. Klaarblijkelijk kun je iemand die door diverse grote critici als talent van zijn generatie is aangemerkt niet literair vinden, en laat dat niet onverlet dat je wel nauwgezet zijn weblog volgt. Zijn ze niet fascinerend, Arjen, deze debutanten en schrijvers van informatieve werkjes?

Ik citeer nogmaals uit je brief:

Zijn biograaf Monk beschreef wel dat hij het als de excisie van ‘lafheid’ zag, en zelf omschreef Wittgenstein het als volgt:

"Last year with God's help I pulled myself together and made a confession. This brought me into more settled waters, into a better relation with people, and to a greater seriousness. But now it is as though I had spent all that, and I am not far from where I was before. I am cowardly beyond measure. If I do not correct this, I shall again drift entirely into those waters through which I was moving then."

Zelf zou ik het eerder als ‘dom’ bestempelen, niet als ‘laf’. Het hele project kinderen hogere wiskunde door de strot te rammen straalt geen moed uit maar gebrek aan inschattingsvermogen en intelligentie. Maar vervolgens wordt deze problematische man op een soort voetstuk gezet en aanbeden alsof we hier met een zevende wereldwonder te maken zouden hebben, en nergens, nee werkelijk nergens gaat het ook maar een moment over zijn geschreven werk, dat bestaat uit een verzameling schreeuwerige ‘statements’ die zogenaamd de essentie van de werkelijkheid zouden moeten uitdrukken maar in werkelijkheid reductionisme van de ergste soort is: wie de wetenschap zo religieus op een sokkel zet heeft juist grote minachting voor de traditie van de filosofie.

Hij heeft zichzelf later van dat werk pogen distantiëren, dat is waar.

Dan kom ik tot de kern van je brief:

Interessanter vind ik het falen van beide, het vervallen van taal tot spelen bij Wittgenstein, en in Heidegger tot het geweld van neologismen met diezelfde doodsdrift als het fascisme dat hij als een Hegeliaans figuur probeerde te narrativiseren.

Ik voel bij Heidegger ook die enorme drift, maar het is volgens mij wezenlijk de drift een groots werk te willen scheppen, en eigenlijk is wat Heidegger schreef bijna pure poëzie, hij trekt zo diep de taal in dat hij bijna het raakvlak met filosofie verliest en pure poëzie zit te schrijven. Nee echt, dat dunne boekje ‘De Landweg’, een boek met maar zeven pagina’s, maar het is een briljant boekje, een gedicht in alle puurheid, zonder de metafysieke last op een gedicht te willen lijken. Er zit in Heidegger veel zachtheid, zachtheid die de mensen niet meer kunnen zien. Heideggers boeken zijn boeken waar je echt in kunt verdwalen.

Zulke dwaallichten zijn uiteraard interessant, maar zijn ze interessant door ‘hun falen’, zoals jij het formuleert? Want ik ervaar Heidegger eigenlijk niet als een filosoof die gefaald heeft. Waarom zou hij hebben gefaald? Omdat hij een tijdje aan de kant van de nazi’s stond? Maar waren die nazi’s niet wezenlijk een product van het Amerikaanse supermarktfascisme dat al 100 jaar de wereld in stukjes hakt en bloederig aan ons terug weet te verkopen? De spelletjes die je in Wittgenstein ziet, zie ik in de moralistische toneelstukjes die mensen ons voorhouden. En nee, dat betekent niet dat ik een rechtserd ben: ik stemde op Lef, de meest linkse partij, ik steun Left Laser, ik ben een anarchist die niet in anarchisme gelooft.

Maar de morele toneelstukjes die men ons voor de ogen tovert zijn mij wat te plat: er moet naar het grotere plaatje worden gekeken. En ik denk niet dat we daar het woord ‘kapitalisme’ op moeten plakken. Kapitalisme heeft geen geheime diensten nodig.

Met vriendelijke groet,

Martijn Benders

Voetschrift: hier een door Arjen gestuurde reddit post die ongeveer hetzelfde aan weet te kaarten als ik gister deed, hoewel ik het meer op tekstanalyse gooide:

https://www.reddit.com/r/philosophy/comments/he7o0j/haidbauer_incident_and_wittgensteins_philosophy/

Voetschrift 2:

Het gekke is dat de medische tijdschriften tegenwoordig ook al volstaan met deze ‘samenzweringstheorien’ kijk maar. 72% van de doden te wijten aan de vaccinatie:

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0379073824001968?utm_source=substack&utm_medium=email

Overigens, in mijn boek beschouw ik juist de ‘conspiracy theorie’ als marketingfenomeen. Hoe suf moet je precies zijn om daarna het boek
opnieuw met dit soort populistische praatjes te bestoken? Ach, laat ik hier mijn lieve liedje over onthoofde kippen toevoegen, gracieus uitgevoierd door Gala De Lucia:

Voetschrift 3: Als dit wetenschappelijke rapport klopt, en daar lijkt het wel op, dan zouden die 18 miljoen coronadoden wereldwijd neerkomen op een verborgen genocide van 15 miljoen mensen veroorzaakt door dezezelfde farmaceutische giganten, met Duitsland aan het politieke roer. Met andere woorden: niet anders dan de Tweede Wereldoorlog. Wir haben es schon wieder nicht gewusst.